अनुभवी गुंतवणूकदार होण्यासाठी योग्य पावले उचलण्यासाठी, आपण हे समजून घेतले पाहिजे की आपण विविध शेअर बाजारातील साधनांमध्ये गुंतवणूक करू शकता.
यामध्ये शेअर्स, डेरिव्हेटिव्हज, म्युच्युअल फंड आणि बाँडयांचा समावेश आहे. यापैकी शेअर/इक्विटी मार्केटमध्ये सुमारे १८ दशलक्ष गुंतवणूकदार आहेत. भारतातील एकूण गुंतवणुकीच्या सुमारे 12.9% समभाग किंवा इक्विटीआहेत.
शेअर्स आणि मराठीत असे प्रकार
शेअर्स काय आहेत आणि ते स्टॉकपेक्षा कसे वेगळे आहेत याचा विचार करत आहात? जेव्हा एखाद्या कंपनीला आपला व्यवसाय वाढविण्यासाठी किंवा ऑपरेशनल गरजांसाठी भांडवल उभे करायचे असते, तेव्हा त्याच्याकडे दोन पर्याय असतात.
एकतर पैसे उधार घेणे किंवा गुंतवणूकदारांना कंपनीची अंश-मालकी प्रदान करणारे समभाग जारी करणे. शेअर्स हे कंपनीच्या समभागांपैकी सर्वात लहान मूल्य आहे, जे कंपनीच्या मालकीहक्काचा काही भाग दर्शविते.
शेअरचा अर्थ काय आहे?Meaning of share in marathi
सोप्या शब्दांत सांगायचे तर, शेअर विशिष्ट कंपनीच्या मालकीहक्काचे एक युनिट दर्शवितो. जर तुम्ही एखाद्या कंपनीचे भागधारक असाल, तर याचा अर्थ असा होतो की गुंतवणूकदार म्हणून तुम्ही जारी करणाऱ्या कंपनीच्या मालकीहक्काची टक्केवारी धारण करता.
एक भागधारक म्हणून तुम्हाला कंपनीच्या नफ्याच्या बाबतीत फायदा होईल आणि कंपनीच्या तोट्याचे तोटेही सहन करावे लागेल.
शेअर्सचे प्रकार Shares ani marathit ase prakar
आता तुम्हाला शेअर ची व्याख्या माहित आहे, तेव्हा आपण हे समजून घेतले पाहिजे की ढोबळमानाने सामायिक करणे दोन प्रकारचे असू शकते:
इक्विटी शेअर्स
प्राधान्य शेअर्स
इक्विटी शेअर्स अर्थ Meaning Of Equity Shares in Marathi
हे सामान्य शेअर्स म्हणूनही ओळखले जातात आणि त्यात विशिष्ट कंपनीने जारी केलेल्या मोठ्या प्रमाणात शेअर्सचा समावेश आहे.
इक्विटी शेअर्स हस्तांतरणीय आहेत आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूकदारांद्वारे सक्रियपणे व्यापार केला जातो.
इक्विटी भागधारक म्हणून तुम्हाला केवळ कंपनीच्या मुद्द्यांवर मतदानाचा हक्क च नाही तर लाभांश मिळविण्याचा अधिकारही आहे.
तथापि, कंपनीच्या नफ्यातून जारी केलेले लाभांश – निश्चित केलेले नाहीत.
आपण हेदेखील लक्षात घेतले पाहिजे की इक्विटी भागधारक जास्तीत जास्त जोखमीच्या अधीन आहेत – बाजारातील अस्थिरता आणि शेअर बाजारांवर परिणाम करणार् या इतर घटकांमुळे – त्यांच्या गुंतवणूकीच्या प्रमाणानुसार.
या श्रेणीतील शेअर्सचे प्रकार या आधारे वर्गीकृत केले जाऊ शकतात:
भांडवल सामायिक करा
व्याख्या
परतावा
शेअर भांडवलाच्या आधारे इक्विटी शेअर्सचे वर्गीकरण
इक्विटी फायनान्सिंग किंवा शेअर कॅपिटल ही विशिष्ट कंपनीने शेअर्स जारी करून जमा केलेली रक्कम आहे. एखादी कंपनी अतिरिक्त प्रारंभिक सार्वजनिक ऑफरिंग (IPO) द्वारे आपले शेअर भांडवल वाढवू शकते. शेअर भांडवलाच्या आधारे इक्विटी शेअर्सच्या वर्गीकरणावर एक नजर:
अधिकृत शेअर भांडवल :
प्रत्येक कंपनीने आपल्या असोसिएशन्स च्या निवेदनात इक्विटी शेअर्स जारी करून जास्तीत जास्त भांडवल ाची रक्कम निश्चित करणे आवश्यक आहे. मात्र अतिरिक्त शुल्क देऊन आणि काही कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर ही मर्यादा वाढवता येते.
जारी केलेले शेअर कॅपिटल:
याचा अर्थ कंपनीच्या भांडवलाचा विशिष्ट भाग आहे, जो इक्विटी शेअर्स जारी करून गुंतवणूकदारांना देण्यात आला आहे. उदाहरणार्थ, एका समभागाचे नाममात्र मूल्य २०० रुपये असेल आणि कंपनीने २०,००० इक्विटी शेअर्स जारी केले तर जारी केलेले शेअर भांडवल ४० लाख रुपये असेल.
सबस्क्राइब केलेल्या शेअर कॅपिटल :
गुंतवणूकदारांनी सबस्क्राइब केलेल्या भांडवलाचा भाग सबस्क्राइब ्ड शेअर कॅपिटल म्हणून ओळखला जातो.
पेड-अप कॅपिटल :
कंपनीचा समभाग ठेवण्यासाठी गुंतवणूकदारांनी भरलेली रक्कम पेड-अप कॅपिटल म्हणून ओळखली जाते. गुंतवणूकदार संपूर्ण रक्कम एकाच वेळी भरतात, तेव्हा सबस्क्राइब आणि पेड-अप भांडवल त्याच रकमेचा संदर्भ देते.
व्याख्येच्या आधारे इक्विटी शेअर्सचे वर्गीकरण
बोनस शेअर्स:
बोनस शेअर व्याख्येचा अर्थ विद्यमान भागधारकांना विनामूल्य किंवा बोनस म्हणून जारी केलेले अतिरिक्त समभाग आहेत.
राइट्स शेअर्स:
योग्य शेअर्स म्हणजे कंपनी आपल्या विद्यमान भागधारकांना – विशिष्ट किंमतीत आणि विशिष्ट कालावधीच्या आत – शेअर बाजारात व्यापारासाठी ऑफर करण्यापूर्वी नवीन शेअर्स प्रदान करू शकते.
स्वेट इक्विटी शेअर्स :
कंपनीचा कर्मचारी म्हणून तुम्ही महत्त्वपूर्ण योगदान दिले असेल, तर कंपनी स्वेट इक्विटी शेअर्स देऊन तुम्हाला बक्षीस देऊ शकते.
मतदान आणि मतदान न करणारे शेअर्स : बहुसंख्य शेअर्समध्ये मतदानाचा हक्क असला, तरी कंपनी अपवाद करू शकते आणि भागधारकांना फरक किंवा शून्य मतदानाचा हक्क देऊ शकते.
परताव्याच्या आधारे इक्विटी शेअर्सचे वर्गीकरण
लाभांश शेअर्स :
एखादी कंपनी नवीन शेअर्स जारी करण्याच्या स्वरूपात, प्रो-रॅटा आधारावर लाभांश देणे निवडू शकते.
वाढीचे शेअर्स :
या प्रकारचे शेअर्स असामान्य विकास दर असलेल्या कंपन्यांशी संबंधित आहेत. अशा कंपन्या लाभांश देऊ शकत नसत, तरी त्यांच्या समभागांचे मूल्य झपाट्याने वाढते, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांना भांडवली नफा मिळतो.
मूल्य समभाग :
या प्रकारच्या शेअर्सचा व्यापार शेअर बाजारात त्यांच्या आंतरिक मूल्यापेक्षा कमी किंमतीत केला जातो. गुंतवणूकदार काही कालावधीत किंमतींचे कौतुक होईल अशी अपेक्षा करू शकतात आणि अशा प्रकारे त्यांना चांगली शेअर किंमत प्रदान करू शकतात.
प्राधान्य शेअर्स अर्थ
कंपनीने जारी केलेल्या पुढील प्रकारच्या शेअर्सपैकी हे आहेत. सामान्य भागधारकांच्या तुलनेत अधिमान्य भागधारकांना कंपनीचा नफा मिळविण्यात प्राधान्य मिळते. तसेच, एखाद्या विशिष्ट कंपनीचे लिक्विडेशन झाल्यास, सामान्य भागधारकांसमोर अधिमान्य भागधारकांना पैसे दिले जातात. या श्रेणीतील विविध प्रकारच्या शेअर्सवर एक नजर:
संचयी आणि नॉन-संचयी प्राधान्य समभाग अर्थ :
संचयी प्राधान्य समभागांच्या बाबतीत, जर एखाद्या विशिष्ट कंपनीने वार्षिक लाभांश जाहीर केला नाही, तर पुढील आर्थिक वर्षासाठी हा लाभ पुढे नेला जातो. नॉन-संचयी प्राधान्य समभाग उत्कृष्ट लाभांश लाभ मिळविण्याची तरतूद करत नाहीत.
सहभागी/सहभागी न होता
प्राधान्य हिस्सा व्याख्या:
सहभागी प्राधान्य समभाग भागधारकांना कंपनीने लाभांश दिल्यानंतर अतिरिक्त नफा मिळविण्याची परवानगी देतात.
हे लाभांश प्राप्त होण्याच्या वर आणि वर आहे. सहभागी नसलेल्या प्राधान्य समभागांना लाभांशाच्या नियमित प्राप्तीशिवाय असे कोणतेही फायदे नाहीत.
परिवर्तनीय/अपरिवर्तनीय प्राधान्य समभाग अर्थ:
कंपनीच्या अनुच्छेद ऑफ असोसिएशन (एओए) द्वारे आवश्यक अटी ंची पूर्तता केल्यानंतर कन्व्हर्टिबल प्रेफरन्स शेअर्सइक्विटी शेअर्समध्ये रूपांतरित केले जाऊ शकतात, तर नॉन-कन्व्हर्टिबल प्राधान्य शेअर्समध्ये असे कोणतेही फायदे नाहीत.
रिडीमेबल/अरिडीमेबल प्रेफरन्स शेअर व्याख्या:
एखादी कंपनी निश्चित किंमत आणि वेळेत रिडीमेबल प्राधान्य हिस्सा पुन्हा खरेदी करू शकते किंवा दावा करू शकते.
या प्रकारचे शेअर्स कोणत्याही परिपक्वतेची तारीख सॅन्स आहेत. दुसरीकडे, अमोघ प्राधान्य समभागांना अशी कोणतीही परिस्थिती नाही.
निष्कर्ष
अशा प्रकारे, दोन प्रकारचे शेअर्स आहेत: इक्विटी शेअर्स आणि अधिमान्य शेअर्स.
दोघांचेही स्वतःचे वेगळे उपप्रकार आहेत. शेअर्स आणि त्याचे प्रकार काय आहेत हे जाणून घेतल्यानंतर तुम्ही सर्व शेअर बाजारात आपला गुंतवणूक प्रवास सुरू करण्यासाठी स्थिरावलेले आहात.
आपले डेमॅट खाते आणि ट्रेडिंग खाते उघडण्यासाठी विश्वासार्ह आणि विश्वासार्ह आर्थिक भागीदारावर शून्य करणे नेहमीच लक्षात ठेवा.
ब्रोकिंग कंपनीवर अवलंबून राहा जे आपल्याला रिअल-टाइम मार्केट अपडेट्ससह अत्याधुनिक ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्म प्रदान करू शकते.
